Pierwsza pomoc przedmedyczna – co to takiego?

Pierwsza pomoc przedmedyczna to zespół czynności skierowanych do potencjalnego pacjenta celem ratowania życia w stanie zagrożenia zdrowia do czasu przybycia wykwalifikowanych służb medycznych. Wszelkie czynności podejmowane są przez znajdujące się w miejscu danego zdarzenia osoby. Aby przeprowadzić pierwszą pomoc przedmedyczną, warto zasięgnąć pomocy specjalistów, którzy zaznajomią nas z zasadami wykonywania podstawowych zabiegów resuscytacyjnych (z ang. basic life support, BLS).

Czy mamy obowiązek udzielić pierwszej pomocy?

Według obowiązujących w Polsce regulacji prawnych – jeśli jesteśmy świadkiem sytuacji zagrażającej zdrowiu lub życiu drugiej osoby mamy obowiązek niezwłocznego podjęcia czynności ratunkowych. Nieudzielenie przez Nas pomocy bez narażenia na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu siebie czy innych osób wiąże się z karą pozbawienia wolności do lat 3.

Pierwsza pomoc – główne zasady udzielania pierwszej pomocy

Główna zasada udzielania pierwszej pomocy brzmi jasno: „nie szkodzić”. Osoba pomagająca w czynnościach ratowniczych powinna zadbać o bezpieczeństwo swoje, jak i poszkodowanego oraz chronić osoby, które znajdują się w pobliżu. Początkowe czynności, które należy wykonać to dokładna ocena sytuacji i wyeliminowanie zagrożeń w miejscu zdarzenia. Ważną rolę odgrywa zabezpieczenie miejsca udzielania pierwszej pomocy i stosowanie środków ochrony własnej jak np. maseczka do sztucznego oddychania czy jednorazowe rękawiczki.

Pierwsza pomoc przedmedyczna – krok po kroku

1. Upewnij się, czy wszyscy świadkowie zdarzenia są bezpieczni.

2. Oceń reakcję poszkodowanego – delikatnie potrząśnij za ramiona i zapytaj poszkodowanego: „Co się stało? Czy wszystko w porządku?”,

3. W przypadku, gdy poszkodowany reaguje:

Oceń jego stan i uzyskaj informacje co do jego dolegliwości,

Wezwij pomoc medyczną w razie zaistniałej potrzeby.

4. W przypadku, gdy poszkodowany nie reaguje:

• udrożnij drogi oddechowe – połóż jedną rękę na czole poszkodowanego lekko odchylając ją do tyłu, zaś drugą ręką wysuń żuchwę,
• nachyl się nad poszkodowanym, poszukaj prawidłowego oddechu: wzrokiem → ruchy klatki piersiowej, dotykiem → ruch powietrza na swoim policzku, słuchem → szmery oddechowe; ocena ta powinna trwać maksymalnie 10 s.

5. W przypadku prawidłowego oddechu:

• ułóż poszkodowanego w pozycji bezpiecznej,
• czekaj na pomoc, regularnie oceniaj oddech poszkodowanego, oceń bezpieczeństwo poszkodowanego

W przypadku zatrzymania krążenia mogą się pojawić pojedyncze, głośne westchnienia, których nie należy mylić z prawidłowym oddechem. Poprawny oddech zaczyna się od 2 wdechów na 10 sekund.

6. Jeśli poszkodowany nie oddycha, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (RKO):

• zapewnij sobie pomoc z otoczenia,
• wezwij lub każ któremuś ze świadków wezwanie pomocy (112/999)
• poproś osobę z tumu o przyniesienie AED czyli przenośny defibrylator,
• uklęknij przy poszkodowanym,
• zapleć dłonie i ułóż je na ⅓ wysokości mostka w celu wykonania uciśnięć klatki piersiowej
• wyprostowane ramiona powinny znajdować się prostopadle do klatki piersiowej osoby poszkodowanej, klatka piersiowa powinna być uciskana do głębokości 6 cm, z częstością 100/min, należy wykonać uciski klatki piersiowej (seria 30 uciśnięć),
• w kolejności wykonaj 2 oddechy ratownicze, jedną ręką zaciśnij poszkodowanemu skrzydełka nosa, a drugą odwiedź brodę w dół; po wzięciu normalnego wdechu obejmij swoimi ustami usta poszkodowanego i przez 1 s wdmuchuj powietrze, potem wróć do uciskania klatki piersiowej w sekwencji 30:2.

Ocena bezpieczeństwa: Ważne jest tu nie tylko bezpieczeństwo własne,  poszkodowanego, ale i miejsca zdarzenia, świadków zdarzenia oraz przede wszystkim nasze, czyli osób ratujących życie. Zadbajmy o odpowiednią ochronę, jeśli mamy kontakt z krwią ofiary. 

Sprawdzenie przytomności: OCEŃ STAN POSZKODOWANEGO – Jeśli nie jesteś pewien, czy poszkodowany jest przytomny potrząśnij delikatnie za barki i zapytaj, czy wszystko w porządku. Jeśli odpowiada, nie należy go podnosić czy zmieniać jego pozycji, ponieważ nie wiadomo czy nie doznał wcześniej np. urazu kręgosłupa. Jeśli okaże się, że poszkodowany jest nieprzytomny należy udrożnić mu drogi oddechowe i sprawdzić oddech, a w przypadku braku oddechu jak najszybciej rozpocząć resuscytację krążeniowo-oddechów RKO.

Udrożnij drogi oddechowe : Czynności te wykonuje się wykorzystując rękoczyn czoło-żuchwa. Najpierw kładziemy poszkodowanego na plecach i umieszczamy dłoń na jego czole, odchylając głowę do tyłu, zaś drugą ręką podnosimy żuchwę. 

Ocena oddechu: Obecnie mamy obowiązek jedynie patrzeć przez 10 sekund, czy poszkodowany oddycha. Jeżeli poszkodowany oddycha prawidłowo i oddech jest spokojny i regularny, należy poszkodowanego umieścić w pozycji bocznej ustalonej. Jeżeli cokolwiek niepokojącego budzi nasze obawy, w przypadku zagrożenia życia konieczne jest przystąpienie do udzielania pierwszej pomocy i rozpoczęcia resuscytacji krążeniowo-oddechowej (RKO). 

Wezwanie odpowiednich służb: Przed rozpoczęciem resuscytacji należy wezwać pomoc. Jeśli nie ma obok nas świadków zdarzenia, musimy zrobić to samodzielnie, dzwoniąc pod numer 112 lub 999. Podczas rozmowy z dyspozytorem podajemy dokładne miejsce i szczegóły zdarzenia, a następnie przedstawiamy się i podajemy numer telefonu. Ważne, by się nie rozłączać – w sytuacji zagrożenia i pomocy pozostajemy na linii tak długo, jak to konieczne. Jeśli nie znamy zasad udzielania pierwszej pomocy odbierający zgłoszenie dyspozytor poprowadzi nas krok po kroku przez całą procedurę. W tym przypadku warto pozostawić telefon w trybie głośnomówiącym i słuchać jego polecenia, oraz odpowiadać na pytania dyspozytora – ważne by kontrolować wszystko to, co mówi do nas osoba po drugiej stronie.

Jeśli na miejscu zdarzenia jest więcej osób, wskazujemy jedną z nich, aby wezwała służby ratownicze na przykład okrzykiem: „Niech ktoś wezwie pomoc!” istnieje ryzyko przerzucania na siebie odpowiedzialności i może się okazać, że żaden ze wskazanych świadków zdarzenia nie zadzwoni po pomoc.

30 uciśnięć klatki piersiowej 30:2 to najważniejsze liczby, o których należy pamiętać, udzielając pierwszej pomocy. Na nadgarstek nakładamy nadgarstek drugiej ręki, prostujemy ramiona i na wyprostowane łokcie rozpoczynamy 30 ucisków na środku klatki piersiowej. W miarę możliwości uciskajmy klatkę piersiową na ok. 6 cm głębokości w tempie 100-120 na minutę i jeśli to możliwe, czynności te wykonujemy na twardym podłożu.  

Jeśli to możliwe, podczas odbywania resuscytacii zmieniajmy się co 2 minuty z inną osobą. W innym przypadku bardzo szybko można ulec wyczerpaniu. Gdy poszkodowany zacznie prawidłowo oddychać, ale dalej będzie nieprzytomny do czasu przyjazdu służb ratunkowych, należy ułożyć go w pozycji bocznej bezpiecznej. Tak przeprowadzona pierwsza pomoc znacząco zwiększy szanse osoby poszkodowanej na przeżycie. 

Urządzeniem, o którym warto pamiętać przy nagłym zatrzymaniu krążenia, jest automatyczny defibrylator zewnętrzny (w skrócie defibrylator AED). Jeśli jest on w pobliżu miejsca zdarzenia, warto użyć go podczas udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej. Defibrylator samodzielnie przeprowadza przez resuscytację i w razie potrzeby sam określa czy konieczne jest kontynuowanie defibrylacji, czy należy powrócić do ucisków klatki piersiowej i oddechów ratowniczych. 

Pamiętajmy, że defibrylatora może używać każdy! Urządzenia te są coraz częściej dostępne i mocno oznakowane w przestrzeni publicznej, np. przy dworcach kolejowych czy w centrach handlowych. 

Resuscytacja krążeniowo-oddechowa powinna być prowadzona do momentu:

1. przybycia specjalnych służb medycznych,
2. powrotu prawidłowego oddechu poszkodowanego,
3. odzyskania przytomności przez poszkodowanego,
4. utraty sił – gdy organizm ulega wyczerpaniu.

Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach – prawidłowe wezwanie pogotowia ratunkowego

Udzielanie pierwszej pomocy przedlekarskiej wiąże się z wezwaniem specjalistycznych służb pogotowia ratunkowego. Dostępne numery to nr 999 lub 112. Podczas rozmowy należy przedstawić niezbędne informacje, które odpowiadają na podstawowe pytania:

CO? – jaki jest rodzaj wypadku, czy to wypadek samochodowy czy inny wypadek komunikacyjny

GDZIE? – miejsce wystąpienia wypadku,

ILE? – liczba poszkodowanych,

JAK? – stan wszystkich poszkodowanych,

CO ROBISZ? – informacje o udzielonej przez Nas dotychczasowej pomocy,

KIM JESTEŚ? – dane personalne osoby udzielającej pomocy,

INNE WIADOMOŚCI – poinformowanie o dodatkowym niebezpieczeństwie, jak np. pożar, przewrócona cysterna.

Osoba dzwoniąca po pomoc NIGDY pierwsza NIE POWINNA odkładać słuchawki. To dyspozytor kończy rozmowę przyjmując zgłoszenie!

Chociaż udzielanie pierwszej pomocy nie jest skomplikowane, niestety często brakuje ludziom odwagi lub umiejętności, by podjąć jakiekolwiek odpowiednie działania. Pamiętajmy, że zgodnie z przepisami Kodeksu Karnego udzielenie pomocy poszkodowanemu jest naszym obowiązkiem, a  odstąpienie od tej czynności może podlegać karze pozbawienia wolności. Nieszczęśliwe wypadki zdarzają się wszędzie, coraz częściej i mogą dotyczyć również naszych bliskich. Ceniąc zdrowie i życie, warto co jakiś czas odświeżyć własną wiedzę z zakresu udzielania pierwszej pomocy. 

Pierwsza pomoc – podstawy prawne  i obowiązek udzielania pierwszej pomocy

Niesienie pierwszej pomocy przedmedycznej poszkodowanym to nasz obowiązek moralny i usankcjonowany prawnie.

Zgodnie z art. 162 Kodeksu Karnego: 

„§ 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.” 

Oznacza to, że nie możemy przejść obojętnie na los innych osób i w przypadku sytuacji zagrażającej życiu nie wolno nam pozostawić poszkodowanego bez udzielenia mu pomocy.  

„§ 2. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu albo w warunkach, w których możliwa jest niezwłoczna pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej.” 

Nie zawsze to właśnie My jesteśmy w stanie pomóc poszkodowanemu – szczególnie gdy poszkodowany wymaga  bardziej specjalistycznej pomocy. Jesteśmy zwolnieni z tego obowiązku również, gdy na miejsce przybywa zespół  ratownictwa medycznego.  

Zdarza się, że podczas uciskania klatki piersiowej złamiemy poszkodowanemu żebra. Czy może on żądać od nas odszkodowania? Jeżeli nie zrobiliśmy tego umyślnie albo podczas udzielania pomocy nie dopuściliśmy się rażącego zaniedbania – nie mamy powodu do niepokoju. Ratowanie ludzkiego życia jest w sytuacji jego zagrożenia znacznie ważniejsze. 

Z art. 5 Ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym, jasno widnieje wpis zgodnie z którym, możemy „poświęcić dobra osobiste innej osoby, inne niż życie lub zdrowie, a także dobra majątkowe w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla ratowania życia lub zdrowia osoby znajdującej się w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego.” 

Podczas ratowania ludzkiego życia i przywracania akcji serca możemy także poświęcić swoje dobra osobiste lub majątkowe- w tym przypadku również możemy złożyć wniosek do Skarbu Państwa o zwrot kosztów.  

Pierwsza pomoc – zasady udzielania pomocy przy udarze 

Rozpoznanie udaru mózgu nie jest skomplikowane, szczególnie jeśli znamy akronim FAST. 

• F oznacza tutaj face (twarz) – o udarze może świadczyć opadnięcie kącika ust lub oka. 
• A, czyli arm (ramię) – oznacza osłabienie jednej strony ciała lub jej paraliż, np. niedowład jednej ręki. 
• S to speech (mowa) – objaw związany jest z zaburzeniami mowy, trudnością w wypowiadaniu zdań. 
• T to po prostu time (czas) – reakcja na powyższe symptomy. Po zaobserwowaniu któregoś z nich należy niezwłocznie wezwać pogotowie. Każda zwłoka może przynieść nieodwracalne zmiany w mózgu poszkodowanego. 

Jeżeli podejrzewamy wystąpienie udaru mózgu u poszkodowanego, dla pewności możemy wykonać krótki test i poprosić poszkodowanego o uśmiechnięcie się czy przedstawienie. Jeśli nie będzie w stanie poprawnie wykonać wskazanych przez nas czynności, może to świadczyć o udarze. 

Jakie są zasady udzielania pierwszej pomocy w przypadku udaru mózgu?

Po wezwaniu pogotowia poszkodowanego należy ułożyć w wygodnej pozycji, jeśli jest nieprzytomny – w pozycji bezpiecznej, a jeśli drogi oddechowe nie podejmują funkcji – rozpocznij resuscytację zgodnie z wytycznymi przy nagłym zatrzymaniu krążenia. Przed przyjazdem zespołu ratownictwa medycznego warto mieć dokumenty chorego i listę przyjmowanych przez niego leków, oraz zapisaną godzinę, w której pojawiły się pierwsze oznaki udaru i utrata przytomności. Podczas oczekiwania przyjazd karetki nie wolno podawać poszkodowanemu nic do jedzenia ani do picia. 

Podstawowe zasady udzielania pomocy przy oparzeniach – Jakie są podstawy pierwszej pomocy w przypadku oparzeń?

Wszystko zależy od przyczyny oparzenia. Może dojść do niej nie tylko w kontakcie z wysoką temperaturą, ale także z substancją chemiczną czy prądem. W każdej z tych sytuacji należy postąpić inaczej, ale zawsze na pierwszym miejscu stawiamy własne bezpieczeństwo. Przed przystąpieniem do udzielenia pierwszej pomocy należy sprawdzić, czy poszkodowany nie ma kontaktu ze źródłem prądu, a w razie potrzeby natychmiast odłączyć je. Rozejrzyj się czy nigdzie nie rozprzestrzenia się ogień albo nie znajdują się środki chemiczne, które mogą stanowić poważne zagrożenie. Jeśli coś wzbudza obawę, zachowajmy ostrożność i wezwijmy zespół ratownictwa medycznego, informując dyspozytora o prawdopodobnym zagrożeniu i niebezpieczeństwie. W przypadku gdy uznamy, że w miejscu zdarzenia jest bezpieczne, możemy spokojnie przystąpić do działania.

Jakie zasady udzielania pierwszej pomocy należy zastosować przy oparzeniach? 

Gdy będzie to oparzenie termiczne, wywołane np. dotknięciem się do gorącego piekarnika, należy przede wszystkim usunąć źródło ciepła i polewać oparzone miejsce przez minimum 20 minut chłodną lub zimną wodą, dzięki czemu skóra szybciej ulegnie regeneracji. Ważne, aby w żadnym wypadku nie nakładać na oparzenie żadnych maści ani substancji natłuszczających. W przypadku poważniejszych oparzeń warto zabezpieczyć je luźnym opatrunkiem w postaci jałowej gazy lub folią spożywczą. Jeśli oparzenie jest rozległe i może wystąpić nagłe zatrzymanie krążenia – wówczas przystępujemy do resuscytacji RKO!

Inny rodzaj oparzeń to oparzenia chemiczne. Środki drażniące i inne substancje żrąco-toksycznych mogą nie tylko uszkodzić skórę lub oczy, ale także  dostać się do krwiobiegu, co może stać się przyczyną śmierci poszkodowanego. Zdarzają się sytuacje, w których zwykle to dzieci przez przypadek połykają szkodliwą substancję chemiczną. Wówczas konieczne jest niezwłoczne zgłoszenie się na Szpitalny Oddział Ratunkowy lub wezwanie Zespołu Ratownictwa Medycznego.  

Zasady udzielania pierwszej pomocy w oparzeniach chemicznych mówią o dokładnym spłukiwaniu żrącej substancji, a im szybciej zadziałamy, tym mniejsze ryzyko uszczerbku na zdrowiu. Szkodliwą substancję zmywamy nawet do kilkunastu minut. Pamiętajmy, że kontakt z wodą to nie zawsze najlepsze rozwiązanie. Jest tak m.in. w przypadku wapna niegaszonego, które wchodzi w reakcję z wodą, a taka mieszanka może przynieść skutek odwrotny do zamierzonego. Dlatego warto  po prostu usunąć wapno na sucho, a po dokładnym oczyszczeniu skóry założyć suchy, jałowy opatrunek i skontaktować się z lekarzem. 

Ostatnim typem oparzenia jest oparzenie prądem (porażenie prądem)11. W tym przypadku pierwsza pomoc polega na odcięciu poszkodowanego od źródła prądu, zwykle przez wyciągnięcie kabla z gniazdka lub wyłączenie bezpieczników.   Jeśli zdarzają się sytuacje, że nie mamy takiej możliwości wówczas izolujemy taką osobę za pomocą przedmiotu, który nie przewodzi energii elektrycznej (z drewna, plastiku lub gumy). Następnie zgodnie z podanym algorytmem, sprawdzamy czy poszkodowany jest przytomny. Jeśli nie jest przytomny i nie oddycha – dzwonimy na pogotowie i podejmujemy resuscytację. Jeżeli jest nieprzytomny, ale oddycha – wzywamy pomoc i układamy go w pozycji bezpiecznej, a w międzyczasie opatrujemy wszelkie rany. W przypadku gdy osoba jest przytomna od razu zabieramy się za schładzanie rany wodą i zakładamy opatrunek, np. w formie hydrożelu. W każdym przypadku oparzenia prądem elektrycznym powinno się bezzwłocznie zgłosić do dyspozytora medycznego w celu ustalenia, czy poszkodowany musi trafić na obserwację do szpitala. 

Zagrożone jest czyjeś życie lub zdrowie?

Zadzwoń po pomoc:

999 – numer alarmowy pogotowia ratunkowego

112 – jednolity numer alarmowy,  obowiązujący w całej Unii Europejskiej

998 – straż pożarna

997 – policja

Połączenia z numerami alarmowymi są zawsze bezpłatne

– nie zapłacisz za tę rozmowę bez względu na długość jej trwania.