Utrata przytomności – co to takiego?

Utrata przytomności to zaburzenie świadomości, w którym poszkodowany nie podejmuje reakcji na bodźce zewnętrzne. Osoba całkowicie nieprzytomna nie reaguje na żadne dźwięki, ani na silne bodźce bólowe. W takim przypadku konieczne może być udzielenie pierwszej pomocy poszkodowanemu. Bywa, że  utrata przytomności to stan zagrożenia życia i zdrowia, dlatego warto wiedzieć jak reagować i jak udzielić pierwszej pomocy w tym: jak zapewnić prawidłowo drożność dróg oddechowych, jak ułożyć chorego i jak poprawnie sprawdzić rytm bicia serca. 

karetka pierwsza pomoc przy utracie przytomności

Przyczyny utraty przytomności: 

Przyczyny utraty przytomności to między innymi:

  • duży stres – krótkotrwała utrata przytomności/ chwilowa utrata przytomności spowodowana stresem i poprzedzającymi go silnymi emocjami,
  • nagła zmiana pozycji ciała – występuje po gwałtownej pionizacji (hipotonia ortostatyczna),
  • nadmierny wysiłek fizyczny – poprzedzony np. kołataniem serca. Jest to tzw. omdlenie kardiogenne, które spowodowane jest zaburzeniami rytmu serca i zmniejszeniem przepływu krwi do mózgu,
  • urazy głowy – wzrost ciśnienia śródczaszkowego,
  • porażenie prądem,
  • zespół zatoki tętnicy szyjnej
  • udar mózgu, niedokrwienie mózgu,
  • silne bóle w tym ból głowy,
  • niedostatek tlenu w mózgu,
  • zażywanie niektórych leków
  • urazy mechaniczne (np. uraz głowy) i krwawienie spowodowane urazem,
  • nagły spadek ciśnienia tętniczego, zaburzenia rytmu pracy serca, 
  • choroby metaboliczne, hipoglikemia lub hiperglikemia
  • zwiększenia lub zmniejszenia stężenia składników fizjologicznych (np. cukrów – śpiączka cukrzycowa)
  • choroby neurologiczne np. padaczka,
  • nowotwory ośrodkowego układu nerwowego,
  • zatrucia,
  • zespół zatoki szyjnej
  • zaburzenia regulacji  cieplnej: przegrzanie lub znaczne wychłodzenie organizmu,
  • zaburzeń ukrwienia mózgu (np. niedotlenienie, krwotoki, zakrzepy)
  • niewydolność nerek, wątroby,
  • hiperwentylacja, nadciśnienie płucne
  • arytmia serca, choroby serca, anemia
  • duże napięcie emocjonalne, skrajne przeżycia natury psychicznej.
  • leki przeciwdepresyjne
objawy utraty przytomności

Objawy utraty przytomności

Najbardziej oczywistym objawem utraty przytomności jest bezpośredni brak kontaktu ze światem zewnętrznym i brak reakcji na bodźce. Stanowi temu mogą towarzyszyć:

  • bóle i zawroty głowy,
  • nudności, duszność,
  • bladość i potliwość skóry,
  • szum w uszach,
  • szybki rytm serca,
  • nadmierna potliwość
  • mroczki przed oczami.
  • uczucie gorąca,
przyczyny utraty przytomności

Utrata przytomności i pojawiająca się piana z ust może wskazywać na przedawkowanie narkotyków lub napad padaczkowy. Gdy dochodzi do utraty przytomności i charczenia, wiązać to można ze ślinotokiem i należy zadbać o bezpieczeństwo poszkodowanego. Chwilowa utrata przytomności np. u małego dziecka może wystąpić nawet z powodu przegrzania, udaru cieplnego, czy nawet odwodnienia. Szczególnie latem warto zadbać o najmłodszych i czujnie obserwować zachowania z kontrolą stanu zdrowia małego człowieka.

Utrata przytomności – objawy po powrocie świadomości

Do objawów tych zaliczamy:

  • osłabienie,
  • dezorientacja,
  • ospałość, senność,
  • bóle głowy,
  • bóle mięśni.
pierwsza pomoc przy chwilowej utracie przytomności

Utrata przytomności pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc w przypadku utraty przytomności ma na celu w szczególności zapobiegnięcie groźnym następstwom utraty przytomności.

Jak postępować w przypadku utraty przytomności i jak udzielić pierwszej pomocy osobie poszkodowanej?

  1. Sprawdź, czy ty i poszkodowany jesteście bezpieczni i czy nie występują czynniki zewnętrzne mogące zagrażać waszemu bezpieczeństwu (np. pożar, ulatniający się tlenek węgla).
  2. Sprawdź reakcje poszkodowanego i oceń stan poszkodowanego – sprawdź czy reaguje na głos, dotyk, czy oddycha i czy przypadkiem nie doznał jakichś urazów.
  3. Wezwij służby ratunkowe 999 lub 112 – poinformuj dyspozytora o stanie poszkodowanego.
  4. Udrożnij drogi oddechowe poszkodowanego
  5. Unieś nogi poszkodowanego do góry –poprawi to jego krążenie krwi i dopływ krwi do mózgu.
  6. Ułóż poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej.
  7. Czekaj cierpliwie na przyjazd pogotowia ratunkowego i zostań przy poszkodowanym, nawet jeśli jego stan uległ poprawie i odzyskał on przytomność.

Pamiętaj! NIE NALEŻY podawać poszkodowanemu żadnych płynów, jedzenia i leków !!! Osobą poszkodowaną NIE NALEŻY także potrząsać !!!

nagła utrata przytomności

W przypadku szybkiego /nagłego powstania z pozycji siedzącej do pozycji stojącej duża objętość krwi pozostaje w naszych dolnych częściach ciała. Zbyt mało zaś napływa jej do głowy (i mózgu). Układ krążenia reaguje obkurczeniem naczyń (wówczas pod wpływem ciśnienia więcej krwi napływa do górnych partii ciała, w tym do mózgu) oraz przyspieszeniem akcji serca (działają nerwy sympatyczne układu nerwowego wegetatywnego). U niektórych z nas odruch ten może nie działać prawidłowo, co objawiać się będzie zwykle w obliczu działania dodatkowych bodźców (silne bóle, wzmaganie zawrotów głowy, oddawanie moczu, stres, emocje, odwodnienie, warunki pogodowe). Dochodzi do rozszerzenia naczyń bądź pobudzenia części przywspółczulnej (parasympatycznej) nerwowego układu wegetatywnego albo do obu zjawisk jednocześnie. Gdy osoba poszkodowana szybko wstaje z uniesieniem głowy (z pozycji leżącej do siedzącej lub stojącej, z siedzącej do stojącej) powstaje brak prawidłowej kompensacji czyli zwiększenia przepływu krwi przez mózg. Wtedy wówczas dochodzi do omdlenia samoistnego.

chwilowa utrata przytomności

Jakie mogą być skutki utraty przytomności?

Utrata przytomności może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia, dlatego nigdy nie należy tego bagatelizować. Osoba, która doświadczyła utraty przytomności powinna jak najszybciej skonsultować to z lekarzem. Na podstawie wyników zleconych badań możliwe jest ustalenie przyczyny utraty przytomności i ustalenie postępowania, by zapobiec tego typu sytuacji w przyszłości. 

Ile może trwać utrata przytomności?

Jeżeli sytuacja taka trwa dłużej niż kilka minut, jest to tak zwana długotrwała utrata przytomności. Omdlenie w porównaniu do utraty przytomności jest zjawiskiem krótkotrwałym. Cechą charakterystyczną dla utraty przytomności jest  spadek napięcia mięśni. Z tego powodu może wystąpić niedrożność dróg oddechowych, zwłaszcza gdy poszkodowany znajduje się w pozycji leżącej na plecach lub z głową przygiętą do klatki piersiowej. Brak sprawnego podjęcia właściwych działań może doprowadzić do NZK – nagłego zatrzymania krążenia, na skutek np. niedrożności dróg oddechowych lub zadławienia poszkodowanego treścią pokarmowa. 

ratownicy medyczni czuwający czy ktoś nie traci przytomności

Utrata przytomności a omdlenie

Omdlenie charakteryzuje się krótkim czasem trwania oraz samoistnym i całkowitym odzyskaniem przytomności. Jest to w przypadku omdleń zwykle najczęstszy rodzaj utraty przytomności. Szacuje się, że omdlenie pojawia się u około 40% populacji.  Zwykle powrót świadomości następuje przed upływem 20 sekund. Omdlenie może poprzedzić tzw. stan przedomdleniowy, który występuje na skutek zmniejszenia przepływu krwi czemu towarzyszyć mogą zaburzenia widzenia, uczucie osłabienia, niskie ciśnienie krwi, zawroty głowy, dezorientacja i nudności. W PRZYPADKU OMDLENIA krew intensywnie spływa do naczyń położonych w najniższych partiach ciała, doprowadzając do chwilowego niedokrwienia (niedotlenienia mózgu). Samo omdlenie u poszkodowanego nie stanowi zagrożenia dla życia, niebezpieczne są przy omdleniach upadki, a w efekcie zranienia i wstrząśnienia mózgu czy urazy głowy.

Utrata świadomości bez utraty przytomności jest zupełnie oddzielną kwestią i wynika z poważnych zaburzeń neurologicznych. Utrata przytomności podczas gdy poszkodowany ma otwarte oczy może być spowodowana tzw. automatyzmem ruchowym. Osoba poszkodowana wykonuje proste czynności (chodzi, je), ale pozbawiona jest świadomości. Taka sytuacja zdarza się niezwykle rzadko!

utrata przytomności pomoc medyczna

Kiedy należy wezwać pomoc medyczną? 

Nagła utrata przytomności  i zaburzenia świadomości są powodem do konsultacji z lekarzem, aby ustalić przyczynę i postępowanie w celu uniknięcia takich sytuacji w przyszłości. Jeśli poszkodowany doznał urazu, należy wezwać pomoc i pozostać przy poszkodowanym do przyjazdu pogotowia ratunkowego, oceniając jego stan ogólny. Przy długotrwałej utracie przytomności lub braku oddechu wezwanie zespołu ratownictwa medycznego powinno być natychmiastowe!

Osoby, u których doszło do utraty przytomności powinny po jej odzyskaniu udać się do lekarza w celu wykonania badań laboratoryjnych, pomiar ciśnienia tętniczego, badań obrazowych, EKG oraz glikemii. Pomocne są w odnalezieniu przyczyny omdleń i w przyszłości zapobiec podobnym sytuacjom.

nagłą chwilowa utrata świadomości

Jeśli utrata przytomności trwa dłużej niż kilkadziesiąt sekund, może oznaczać to początek śpiączki, która jest ciężkim zaburzeniem świadomości.

Pomiędzy stanem pełnej, prawidłowej świadomości a śpiączką długotrwałą istnieje wiele stadiów pośrednich. W tego typu stanach występuje bardzo ograniczona zdolność reakcji poszkodowanego na bodźce z zewnątrz, jak np. na wydawane polecenia, dotyk lub bodźce bólowe, w bardzo ograniczonym, niegroźnym dla chorego zakresie. Brak reakcji poszkodowanego na bodźce bólowe świadczy o ciężkim upośledzeniu świadomości. Do oceny nasilenia ubytków świadomości służą przede wszystkim badanie neurologiczne i skale oceny świadomości jak np. skala Glasgow. Lekarz podczas badania pacjenta ocenia następujące reakcje chorego: otwieranie oczu, odpowiedź słowną / odpowiedź ruchową, np. na polecenie, na dotyk lub na bodziec bólowy. Reakcje chorego podlegają specjalnej punktacji, a ocena wynika z tego, że im mniej punktów „zdobytych” przez badanego, tym bardziej poważne zaburzenia świadomości chorego.

U pacjenta po omdleniu czy utracie przytomności przy pozorach zachowanej świadomości mogą wystąpić:

  1. splątanie – pacjent w pełni wybudzony, ale myślenie i podejmowane działania są chaotyczne i nieadekwatne do sytuacji
  2. majaczenie – objawom splątania towarzyszą tzw. zaburzenia wegetatywne, między innymi: przyśpieszenie czynności serca, drżenie mięśni, pocenie się, znaczne rozszerzenie źrenic, a także omamy / urojenia – pacjent może widzieć, słyszeć nieistniejące rzeczy, pacjent może mieć fałszywe myśli lub przekonania; wszystko to może wywoływać lęk i nadmierne pobudzenie.

Są to tzw. jakościowe zaburzenia świadomości, co oznacza, że pacjent jest przytomny, ale kontakt ze światem zewnętrznym jest znacznie zaburzony.

Z kolei zaburzenia ilościowe to gradacja ciężkości zaburzeń świadomości od chorego w pełni przytomnego i zorientowanego, poprzez kolejno:

  • nadmierną senność (letarg) – w reakcji na wymawiane bodźce słowne pacjent  wybudza się, udziela odpowiedzi słownej, wykonuje ruchy mimowolne
  • osłupienie (stupor) – pacjent wybudza się pod wpływem silnego bodźca bólowego, brak reakcji na polecenia słowne lub jego reakcja jest minimalna; zachowane są celowe ruchy obronne (np. odpycha rękę, gdy ktoś próbuje go uszczypnąć)
  • śpiączkę płytką – pacjent wykonuje bardzo chaotyczne ruchy obronne w odpowiedzi na silne bodźce bólowe
  • śpiączkę głęboką – pacjent jest całkowicie bez kontaktu, brak jakiejkolwiek  reakcji nawet na znaczne bodźce bólowe.