Oddech to NASZE życie!

Mówi się, że najczęstszą przyczyną niedrożności dróg oddechowych osób poszkodowanych nieprzytomnych jest zmniejszenie napięcia mięśniowego, wynikiem czego jest zapadanie się języka i nagłośni. powoduje to zamknięcie dróg oddechowych na poziomie gardła i krtani. Szybkie i odpowiednie zabezpieczenie drożności dróg oddechowych za pomocą przyrządów lub rękoczynów daje osobie poszkodowanej duże szanse przeżycia. Wstępnej oceny poszkodowanego dokonujemy już w pierwszej fazie udzielania pierwszej pomocy według schematu ABC, gdzie A (Airway) dotyczy drożności dróg oddechowych. Bez odpowiedniego postępowania ratunkowego na tym etapie dalsze czynności ratunkowe są nieskuteczne.

Przyczyny utraty przytomności to m.in.:

• niskie stężenie glukozy we krwi,
• niskie ciśnienie krwi,
• brak przepływu krwi do mózgu,
• udar lub przemijający atak niedokrwienny (TIA),
• odwodnienie,
• arytmia,
• hiperwentylacja,
• napięcie emocjonalne.

Ocena pacjenta ABCDE: 

A – airway – (drogi oddechowe) ocena oddechu i drożności dróg oddechowych – jeżeli poszkodowany jest przytomny, świadomie i logicznie odpowiada na zadawane pytania, świadczy to o wydolnych drogach oddechowych i właściwej perfuzji mózgowej. U pacjentów o ograniczonej świadomości może wystąpić niedrożność dróg oddechowych lub  niewydolność oddechowa, która może doprowadzić do upośledzenia stanu świadomości. Ważne jest szczególne zwrócenie uwagi na oddech nieprzytomnego, wszelkie odgłosy słyszane podczas oddychania, pracę dodatkowych mięśni oddechowych i pozycje ciała.  Dozwolone rękoczyny udrażniające drogi oddechowe, w jej następstwie zabezpieczenie przyrządowe dróg oddechowych.

B – breathing – (oddychanie, ocena oddechu) – ZASADA: patrz, słuchaj, wyczuj – należy policzyć liczbę oddechów poszkodowanego, ocenić ich głębokość, tor oddechowy i ruchomość klatki piersiowej /symetrię ruchów. Bardzo ważnym jest także zwrócenie uwagi na kolor skóry (sinica), jej wilgotność, wypełnienie żył szyjnych, wszelkie dodatkowe dźwięki oddechowe (np. świsty, szmer wdychanego powietrza), osłuchiwanie pól płucnych,ruchy klatki piersiowej, opukiwanie, podłączenie pulsoksymetru i zanotowanie wyniku uzyskanej saturacji. Z działań możliwych do podjęcia przy poszkodowanym powodujących udrożnienie dróg oddechowych uwzględniamy: tlenoterapię, wspomaganie oddechu lub oddech zastępczy.  

C – circulation – (krążenie i ocena koloru skóry – sinica, bladość, marmurkowanie), ocieplenie skóry oraz ocena powrotu kapilarnego, wypełnienie lub zapadnięcie żył szyjnych  z równoczesną oceną tętna na tętnicy obwodowej i dużej (obecność tętna, częstotliwość, miarowość, symetria i wypełnienie) pomiar ciśnienia tętniczego, osłuchiwanie tonów serca – głośność, dźwięki dodatkowe, ocena zgodności tonów serca z tętnem wysłuchania cech ewentualnego krwawienia zewnętrznego / wewnętrznego ocena i monitorowanie diurezy – cewnikowanie. Ważnym działaniem przy pacjencie jest sprawdzenie drożności dróg oddechowych, uzyskanie dostępu naczyniowego, pobranie krwi do badań, podanie odpowiedniej ilości płynów (jeśli jest to konieczne) i stałe monitorowanie czynności serca.

D – disability – (ocena zaburzeń świadomości) pełne wykluczenie i leczenie zaburzeń w zakresie ABC, ocena stanu świadomości za pomocą skali AVPU lub skali Glasgow (Glasgow Coma Scale – GCS;) ocena źrenic, ich wielkości, symetrii i reakcji na światło,  ocena poziomu glikemii oraz ocena stanu neurologicznego – symetrii czucia i ruchomości w kończynach.

E – exposure – (ekspozycja pacjenta) w miarę możliwości odsłonięcie i zbadanie innych obszarów ciała, w tym palpacyjna ocena jamy brzusznej (tkliwość, bolesność, objawy otrzewnowe, perystaltyka jelit) sprawdzenie tętna na tętnicach pachwinowych, symetria ocena kończyn (obrzęki, żylaki).

Średnio 20 000 oddechów wykonywane jest przez Nas każdego dnia. Oddech to czynność naturalna i oczywista, o której zupełnie nie myślimy, dopóki go nie zabraknie. Wszelkie ograniczenia drożności dróg oddechowych powodują, że ilość powietrza docierająca do płuc drastycznie się zmniejsza, wręcz całkowicie blokuje. Wtedy też możliwa jest utrata przytomności. Podstawowymi czynnościami ratunkowymi jest udrażnianie dróg oddechowych dzięki metodom przyrządowym i bezprzyrządowym.

BEZPRZYRZĄDOWE UDRAŻNIANIE DRÓG ODDECHOWYCH

Bezprzyrządowe techniki udrażniania dróg oddechowych nie wymagają użycia przez Nas żadnych medycznych akcesoriów. Wykonuje się je głównie z użyciem rąk, w pozycji leżącej i można się ich nauczyć na kursach pierwszej pomocy.

• Rękoczyn czołowo-żuchwowy– polega na lekkim odchyleniu głowy do tyłu. U poszkodowanego, u którego nie podejrzewa się urazu kręgosłupa, należy jedną rękę ułożyć na czole, drugą na brodzie i głowę odchylić lekko do tyłu. Oddech należy sprawdzać przez około 10 sekund, by upewnić się, że drogi oddechowe zostały udrożnione.
• Manewr wysunięcia żuchwy– stosowana u poszkodowanego, u którego pada podejrzenie urazu kręgosłupa. Jest to bardzo prosta metoda, która polega na zlokalizowaniu kąta żuchwy oraz wysunięciu jej do przodu, tak by dolne zęby znalazły się powyżej górnych. Po wykonaniu manewru należy sprawdzić, czy oddech poszkodowanego powrócił.

W obu przypadkach techniki służące udrożnieniu dróg oddechowych są bardzo proste, skuteczne w większości przypadków i bezpieczne. Mają jednak jeden minus – osoba, która utrzymuje odgięcie głowy lub wysunięcie żuchwy musi to robić cały czas, w przeciwnym razie istnieje ryzyko ponownego ograniczenia drożności. Dlatego też ratownicy po kursie KPP, dysponujący odpowiednim sprzętem mają możliwość wykorzystania przyrządowych technik udrażniania dróg oddechowych. Są przydatne, gdy bezprzyrządowe techniki nie przynoszą efektu, a po założeniu nie wymagają ciągłego zaangażowania ratownika, który może zająć się pozostałymi czynnościami ratunkowymi i zabezpieczać osobę poszkodowaną. 

PRZYRZĄDOWE UDRAŻNIANIE DRÓG ODDECHOWYCH 

• Rurka ustno-gardłowa – jest jednym z podstawowych przyrządów do udrażniania dróg oddechowych. Rurka ta nazywana też rurką Guedela skutecznie udrażnia drogi oddechowe, zabezpieczając drogi oddechowe przed zapadaniem się języka, a także zachłyśnięciem i wymiotami. Stosowana głównie u poszkodowanych nieprzytomnych, u których nie ma odruchu wymiotnego. W jej zastosowaniu ważne jest dobranie odpowiedniego rozmiaru. Przeciwwskazaniem do założenia rurki ustno-gardłowej jest uraz uniemożliwiający jej założenie, odruchy wymiotne, oraz płytka nieprzytomność.
• Rurka nosowo-gardłowa – stosowana jako alternatywa dla rurki ustno-gardłowej, często podrażnia nerw błędny. Jest to gumowa rurka, którą zakłada się przez jamę nosową. Skutecznie odsuwa język od tylnej części gardła, tym samym znacznie ułatwia przepływ powietrza. Stosowana jest u poszkodowanych płytko nieprzytomnych, a jej założenie wymaga kontroli nozdrzy pod kątem drożności oraz zastosowania żelu / środka znieczulającego. Przeciwwskazaniem do założenia rurki nosowo-gardłowej jest przerośnięty 3 migdał, widoczny uraz w którym doszło do uszkodzenia podstawy kości czaszki, oraz stosowanie leków przeciwzakrzepowych.
• Maska krtaniowa, maska LMA – jest to przyrząd do nadgłośnieniowego udrażniania dróg oddechowych. Maska zakładana jest na wysokości krtani i bardzo skutecznie udrażnia drogi oddechowe. Ponadto chroni przed zachłyśnięciem wymiotami. Stosowana jest u pacjentów głęboko nieprzytomnych, a jej zaletą jest prowadzenie wentylacji z pomocą worka samorozprężalnego.
• Rurka krtaniowa – jest alternatywą dla maski krtaniowej, służącą do nadgłośnieniowego udrażniania dróg oddechowych. Dobrze chroni przed zachłyśnięciem wymiotami i umożliwia skueczne prowadzenie wentylacji za pomocą worka samorozprężalnego.Po jej wsunięciu i wypełnieniu balona powietrzem izoluje tchawicę od pozostałych części gardła.

Poszkodowany nieprzytomny – jak należy postępować?

Podstawowe czynności i właściwe ułożenie poszkodowanego zapewnia drożność dróg oddechowych, co w znacznej mierze ułatwia oddychanie i zapobiega uduszeniu w przypadku wystąpienia wymiotów.

Jeżeli osoba, która jest nieprzytomna ma uraz, staramy się unieruchomić ją opatrunkami, unieruchamiamy wszelkie złamania i utrzymujemy poszkodowanego w pozycji wyjściowej lub na plecach. Musimy pamiętać o stałym utrzymaniu drożności dróg oddechowych, aby osoba nieprzytomna mogła swobodnie oddychać i klatka piersiowa unosiła się. Nie zapominamy o zapobieganiu przed utratą ciepła i systematycznej kontroli oddychania do czasu przybycia służb medycznych. Stale monitorujemy wszystkie ofiary pod kątem ewentualnych wymiocin. Pamiętajmy, że Nasz organizm nie może prawidłowo funkcjonować bez świeżego dopływu tlenu i możliwości usuwania dwutlenku węgla z komórek. Gdy w jakimś momencie u poszkodowanego następuje zablokowanie tych funkcji i taka sytuacja utrzymuje się przez pewien czas, tkanka wyczerpuje swoje rezerwy energetyczne, całkowicie ustaje krążenie i następuje śmierć organizmu.

Osoba nieprzytomna nie oddychająca – pomoc w zadławieniach

W przypadku całkowitej niedrożności dróg oddechowych (brak jakiegokolwiek dźwięku, brak świadomego oddychania) należy stanąć za poszkodowanym, jego lewą rękę umieścić pod pachą, a dłoń położyć na klatce piersiowej. Poszkodowanego pochyl do przodu i mocno uderz w plecy 5-cio krotnie jedną ręką między łopatkami. Jeżeli to nie przyniesie efektu wykonaj manewr Heimlicha. Czynności te wykonuj do momentu usunięcia ciała obcego lub utraty przytomności. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny wezwij pomoc i rozpocznij resuscytację. Po każdych 30 uciśnięciach sprawdź usta poszkodowanego pod kątem ciał obcych – jeśli są widoczne spróbuj je usunąć.

Każdą osobę nieprzytomną należy leczyć tak, jakby doszło do niedrożności dróg oddechowych. Osoba, która leży, nie reaguje na żadną komendę, nie ma zdolności reagowania i nie oddycha po udrożnieniu dróg oddechowych wymaga natychmiastowej resuscytacji, najlepiej z użyciem AED. Udzielając pierwszej pomocy poszkodowanemu bez obrażeń głowy i szyi należy zastosować tzw. przechylenie głowy czyli ruch czołowo-żuchwowy.

Jeżeli poszkodowany jest nieprzytomny, ale normalnie oddycha, należy ułożyć go w pozycji bezpiecznej.

Czy u dzieci procedura udrażniania dróg oddechowych wygląda inaczej?

W zakresie pierwszej pomocy przedmedycznej termin „dziecko” stosowany jest do osób powyżej 1 roku życia, które nie posiada jeszcze oznak dojrzewania. Jeżeli pierwsze cechy pokwitania u dziecka są widoczne, osoba ta traktowana jest według algorytmu dopasowanego dla osoby dorosłej. Dziecko powyżej 1 roku życia udrażniamy tak samo jak w przypadku dorosłego, czyli poprzez odchylenie głowy do tyłu. Dzieci poniżej pierwszego roku życia różnią się mocno anatomicznie: mają stosunkowo krótki tułów, dużą głowę i nie mają wyciągniętej szyi. Język u małych dzieci jest zdecydowanie większy w stosunku do objętości gardła niż u osób dorosłych, a struny głosowe są bardziej wysunięte do przodu względem osi ciała. 

Jak wykonać udrożnienie dróg oddechowych u niemowlęcia, czy noworodka? 

Dziecko należy ułożyć na plecach i ustawić głowę w tzw. „pozycji węszenia” . Głowa powinna być ułożona w pozycji nosem do góry. Nie należy odginać głowy dziecka do tyłu, ani przyginać jego głowy do klatki piersiowej. U dzieci w wieku niemowlęcym nie należy stosować poduszek, gdyż uniemożliwiają niemowlęciu swobodne oddychanie.

Czy podawanie oddechów jest skuteczne bez dodatkowo podjętych czynności?

Podawanie oddechów jest bardzo istotne w zachowaniu komfortu życia osoby poszkodowanej w czasie zajścia nieszczęśliwego zdarzenia. Każdy wykonany oddech bez podejmowania innych czynności ratunkowych może w istocie pomóc, nawet w przypadku gdy poszkodowany przypadkiem uległ zadławieniu. Jeśli brak oceny oddechu wynika z zatrzymania krążenia, głównym zadaniem osoby udzielającej pomocy i ratującej życie będą uciski klatki piersiowej. Algorytmy ratowania życia różnią się głównie od wieku osoby potrzebującej pomocy i w zależności od stanu chorobowego. 

Dzieci w wieku niemowlęcym:

WYKONUJEMY 5 oddechów ratowniczych : 3 uciśnięcia klatki piersiowej : 1 oddech : 3 uciśnięcia : 1 oddech, itd.

Dzieci powyżej 1 roku życia:

5 oddechów ratowniczych : 15 uciśnięć klatki piersiowej : 2 oddechy : 15 uciśnięć : 2 oddechy, itd.

Algorytm dla dorosłych:

30 uciśnięć klatki piersiowej : 2 oddechy : 30 uciśnięć klatki piersiowej : 2 oddechy

U dzieci podczas udzielania pierwszej pomocy resuscytację zaczynamy od 5 wdechów ratowniczych. Działamy w ten sposób, ponieważ nagłe zatrzymanie krążenia wynika z zatrzymania oddechu! U dzieci każda występująca niedrożność dróg oddechowych jest wynikiem zadławienia jedzeniem lub aspiracją ciała obcego. Początkowe wykonanie 5 oddechów ratowniczych ma na celu przepchnięcie przedmiotu uniemożliwiającego swobodny przepływ powietrza w drogach oddechowych dziecka. W większości przypadków uciskanie klatki piersiowej staje się nie jest potrzebne.

U dorosłych dochodzi do zatrzymania oddechu w wyniku zatrzymania akcji serca. Taka sytuacja może być spowodowana przez bodźce zewnętrzne, być przyczyną np. choroby mięśnia sercowego, a w efekcie prowadzić do utraty przytomności. W takim przypadku przechodzimy bezpośrednio do masażu serca.

Jak widać bardzo ważne jest powtarzanie i utrwalanie wiedzy z tego zakresu udzielania pierwszej pomocy w udrożnianiu dróg oddechowych. Jest to możliwe dzięki organizowanym przez Nas szkoleniom z zakresu pierwszej pomocy przedmedycznych względem osoby nieprzytomnej, które prowadzone są przez wykwalifikowanych, aktywnych w Naszej firmie zawodowo Ratowników medycznych. Ratownicy nie tylko przekazują usystematyzowaną w ciekawy sposób wiedzę, ale precyzyjnie przekazują wiedzę praktyczną, która jest najbardziej istotna w sytuacji zagrożenia życia osoby poszkodowanej.

Aktualne normy wyposażenia apteczek w aspekcie pierwszej pomocy osobie nieprzytomnej reguluje zarządzenie nr 55 Komendanta Głównego Policji z 3 czerwca 2019 r. zmieniające zarządzenie w sprawie określenia norm wyposażenia jednostek, oraz szczegółowych zasad jego przyznawania i użytkowania. Zgodnie z nim Ratownik w momencie utraty przytomności może wykorzystać następujące przyrządy przeznaczone do udrożniania dróg oddechowych:

– rurki ustno-gardłowe w różnych rozmiarach – apteczka R0 i apteczka R1;

– rurki nosowo-gardłowe (rozmiar 6 i 7) – apteczka R0, apteczka osobista policjanta pododdziału kontrterrorystycznego Policji oraz komórki realizacyjnej Centralnego Biura Śledczego Policji;

– rurki nosowo-gardłowe (rozmiary 6, 7, 8) oraz lubrykant

– zestaw ratowniczy dla komórki organizacyjnej właściwej do spraw bojowych, szkoleniowo-bojowych i minersko-pirotechnicznych SLIM;

– maski krtaniowe I-gel w rozmiarach: 3, 4, 5 – apteczka R1;

– ssaki mechaniczne ręczne pistoletowe wraz z pojemnikami na odsysaną treść – apteczka R1.