Każdy obrzęk kostki, zarówno zwichnięcie jak i jej skręcenie dotyczy całego stawu. Oba urazy dają różne objawy, które są bardzo wyraźne i bez problemu da się je rozpoznać w trakcie obrażenia. Wielu z nas myli te typy urazów, co może być bardzo niebezpieczne! Okazuje się, że w wyniku nieprawidłowo udzielonej pomocy można doprowadzić do wielu powikłań.

Skręcenie kostki – co to takiego?

Skręcenie kostki w stawie skokowym to częsta kontuzja stawu skokowego. Powstaje głównie, gdy wykonany w nim ruch przekracza zakres fizjologiczny. Skręcona kostka charakteryzuje się uszkodzeniem torebki stawowej i więzadeł. W około 5% przypadków kontuzji dochodzi do wywinięcia stopy na wewnętrzną krawędź, w pozostałych 95% na zewnętrzną. Podczas skręcenia kostki można poczuć niewielki ból i zaobserwować zasinienie tego obszaru oraz opuchnięcie kostki, który pojawia się w ciągu kilku godzin. Uraz uszkodzonego stawu skokowego nie zawsze wymaga konsultacji z ortopedą, jest to zależne głównie od stopnia uszkodzenia i urazu.

I stopień – obrazuje lekkie nagięcie torebki wraz z więzadłem. Stopień ten cechuje się niewielkim bólem i obrzękiem stawu, który szybko ustępuje. Skręconą kostkę należy okładać zimnymi kompresami, dużo odpoczywać, zabezpieczyć bandażem bądź opaską elastyczną oraz maksymalnie ograniczać poruszanie uszkodzonym stawem!

II stopień – dochodzi do częściowego zerwania więzadeł i przerwania torebki stawowej. Poszkodowany odczuwa spory ból oraz problemy z chodzeniem. Obrzęk uszkodzonego stawu jest bardzo duży, towarzyszy mu krwiak. Konsultacja ortopedyczna w tym przypadku jest wskazana! Terapia łagodzenia bólu polega na zastosowaniu preparatów w postaci żelów posiadających działanie przeciwzapalne, przeciw obrzękowe i przeciwbólowe. Bardzo rozsądnym ruchem jest zastosowanie stabilizatora z bocznymi usztywnieniami, który uniemożliwi jakiekolwiek wyginanie stopy na boki. Przy obfitych krwiakach lekarze zalecają zastosowanie zastrzyków przeciwzakrzepowych.

III stopień – dochodzi do przerwania torebki stawowej oraz więzadeł. Ból stopniowo nasila się podczas chodzenia i jest coraz silniejszy. Obrzęki i powstałe krwiaki w miejscu urazu są ogromne, niestabilność stawu jest bardzo duża, mocne ograniczenie ruchomości stawu. Najczęściej zabezpieczenie stawu kończy się założeniem opatrunku gipsowego na około 2-3 tygodnie, a w kolejności stabilizator i leki przeciwzakrzepowe.

Zbyt intensywny wysiłek fizyczny, noszenie zbyt wysokich obcasów lub źle dopasowane obuwia – te i wiele innych czynników sprzyja skręceniu stawu skokowego

Do skręcenia stawu dochodzi na skutek złego ustawienia stopy względem podłoża, np. podczas biegania, zeskakiwania, czy nazbyt szybkiego chodu. Najczęstsze skręcenia kostki zdarzają się w obrębie: nadgarstka, kolana i stawu skokowego.

Skręcenie stawu skokowego to uraz, który wymaga sporej ilości odpoczynku i późniejszej rehabilitacji / treningu. Wszystkie struktury w obrębie stawu skokowego mogą zostać bardziej lub mniej uszkodzone, co ostatecznie przekłada się na czas powrotu do pełnej ruchomości i sprawności.

Objawy skręcenia stawu skokowego – jak rozpoznać skręcenia kostki?

• Chory skarży się na ból w okolicy danego stawu, który nasila się podczas dotyku i próby wykonania ruchu w stawie.
• Skręcony staw skokowy staje się siny, oznacza to wytworzenie się krwiaka i wymaga jego usunięcia.
• Staw skokowy będzie obrzęknięty, zacieplony i może posiadać zniekształcone obrysy.

Główne przyczyny skręcenia stawu skokowego to:

• złe lub nieodpowiednio dobrane obuwie,
• strój niedostosowany do warunków pogodowych,
• trudne warunki atmosferyczne
• wcześniejsze urazy (zwichnięcia stawu skokowego)
• niestabilność stawu skokowego
• zbyt szybkie tempo i brak rozwagi podczas pokonywania cięższych tras

ZŁOTA ZASADA RICE, czyli PIERWSZA POMOC przy urazie!

W przypadku wszystkich nagłych urazów narządu ruchu proste i skuteczne wskazówki znajdziesz w złotej zasadzie RICE:

R – rest (odpoczynek)

I – ice (lód)

C – compression (kompresja)

E – elevation (uniesienie)

Skręcenia stawu skokowego – pierwsza pomoc

Pierwsza pomoc udzielona osobie na miejscu wypadku przy skręceniu kostki polega na pełnym unieruchomieniu stawu. Skręcona kostka wymaga unieruchomienia – musi obejmować wszystkie kości tworzące staw skokowy i należy go wykonać według tych samych zasad co w przypadku złamania. Zawsze należy ocenić stan ogólny poszkodowanego przy tym podstawowe parametry życiowe : oddech, tętno, stan świadomości. Jeśli poszkodowany nie oddycha bezwzględnie przejść do czynności RKO!

Krok po kroku

1. Dokonaj szybkiej oceny urazowej – oceń objawy skręcenia kostki, sprawdź obecność zranień, otarcia naskórka, oceń rany, bolesności w okolicy: głowy, szyi. klatki piersiowej, brzucha.
2. Oceń czucie obwodowe i ukrwienie kończyny:  krążenie krwi jest bardzo ważne, sprawdź czy ma zachowane czucie w danej kończynie zadając mu stosowne pytanie, sprawdź ciepłotę w miejscu urazu i jego zabarwienie. W miarę możliwości sprawdź zachowanie ruchów czynnych obwodowej części kończyny, np. poproś poszkodowanego, by poruszał palcami.

Lżejsze kontuzje można leczyć stosując intensywne chłodzenie uszkodzonego stawu skokowego np.: okładem z lodu, stosowaniem miejscowo leków przeciwobrzękowych, uniesienie kończyny poszkodowanego w celu poprawy jakości ukrwienia oraz zaproponować 24 godzinny odpoczynek.

Gdy po 24 godzinach ból przy skręceniu kostki nie zmniejsza się i naderwanie stawu skokowego nasila ból należy zasugerować wizytę u lekarza ortopedy. W Ośrodku Specjalistycznym lekarz wykonuje szczegółowe badanie skręconego stawu skokowego oraz zleca wykonanie zdjęcia RTG . Na podstawie zdjęcia unieruchamiany jest uszkodzony staw z reguły opaską elastyczną, bądź opatrunkiem gipsowym na okres od 3 do 6 tygodni.

Algorytm postępowania przy skręceniu

1. Zadbaj o bezpieczeństwo własne – upewnij się, że można bezpiecznie podejść do poszkodowanego urazowego
2. Dopytaj i dowiedz się co się stało – zapytaj o symptomy, zlokalizuj wszelkie urazy, wyeksponuj je poprzez rozcięcie odzieży.
3. Jeżeli w wyniku urazu powstało silnie krwawienie z rany, zatamuj i zabezpiecz krwotok !
4. Poleć poszkodowanemu, by usiadł, zadbaj o jego komfort, dbaj o jego bezpieczeństwo, jeśli potrzeba asekuruj poszkodowanego.
5. Kończynę, która promieniuje bólowo w wyniku doznanego urazu, ustabilizuj ręcznie w pozycji, w której poszkodowany odczuwa najmniejsze dolegliwości. Staraj się stabilizować kończynę zawsze w pozycji zastanej, nawet w przypadku jej nienaturalnego wyglądu lub znacznych deformacji. Nigdy nie ustawiaj kończyn w pozycji fizjologicznej.
6. Z bolących (urazowych) kończyn usuń zbędną biżuterię, a w przypadku urazów kończyn dolnych, poluzuj sznurówki obuwia lub usuń całkowicie (rozetnij i zdejmij).
7. Do stabilizacji urazu kończyn w tym stawu skokowego wykorzystaj wszystko co masz pod ręką, jeśli nie posiadasz szyn do stabilizacji takich jak szyny typu splint (szyny piankowe) czy szyn Kramera do ustabilizowania kończyn wykorzystaj np: zwinięte gazety, ubrania, czy koce.
8. Zawsze stabilizuj kończynę zgodnie z zasadą Potta !
   

Jeśli podejrzewasz złamanie kości długiej unieruchom tę kość oraz dwa sąsiednie stawy!

Jeśli do złamania doszło w obrębie stawu skokowego, unieruchom staw oraz dwie sąsiednie kości!

9. Odciążaj i ograniczaj ruch urażonej kończyny poprzez zastosowanie temblaka zrobionego z chusty trójkątnej.
10. Stabilizując i bandażując kończyny staraj się pozostawić uwidocznione palce kończyny, dzięki czemu będzie można w prosty sposób sprawdzać ich ukrwienie i ciepłotę.
11. Jeżeli w wyniku skręcenia kostki poszkodowany porusza się samodzielnie, odczuwa umiarkowany ból i może dojechać do szpitala, powinien od razu po zabezpieczeniu danego urazu udać się na najbliższy szpitalny oddział ratunkowy (SOR), w innym przypadku należy wezwać zespół ratownictwa medycznego (112 lub 999).
12. Zadbaj o komfort cieplny poszkodowanego i do czasu pojawienia się ratowników medycznych udzielaj wsparcia psychicznego poszkodowanemu.

Skręcenie – możliwe leczenie:

Leczenie skręconej kostki polega na:

• Użyciu specjalistycznych stabilizatorów rehabilitacyjnych lub funkcjonalnych w celu szybszego powrotu funkcji urazowego stawu.
• Chodzeniu stopy przy pomocy kul w celu odciążenia stawu
• Zabiegach fizykoterapeutycznych – rehabilitacja stawu skokowego
• Noszeniu odpowiedniego obuwia z ujęciem stawu skokowego
• Zmniejszenie obrzęku poprzez stosowanie specjalnych wkładek do obuwia

Skręcenie – powikłania po urazie:

Niektóre skręcenia stawu skokowego w efekcie przerwania ciągłości więzadeł lub całkowitym oderwaniem się fragmentu kostnego wymagają pierwotnego leczenia operacyjnego, które polega na odtworzeniu ciągłości więzadeł i przyszyciu ich zerwanych przyczepów.

Najczęstszym powikłaniem stawu skokowego są skręcenia nawracające. Zwykle są one rezultatem zaniechania lub nieprawidłowego / niewdrożonego leczenia po pierwszym urazie (brak lub zbyt krótkie unieruchomienie). Ich rozpoznanie wymaga wykonania wszelkich badań klinicznych, radiologicznych oraz rezonans magnetyczny. Leczenie wszystkich skręceń nawracających polega na wdrożeniu noszenia obuwia z twardym zapiętkiem i wysoką cholewką z uniesionym zewnętrznym brzegiem podeszwy. W wyniku cięższych obrażeń bywa, że przy nawracającym skręceniu stawu skokowego konieczna jest operacyjna rekonstrukcja struktur stabilizujących dany staw skokowy i noszenie stabilizatora. Powrót do pełnej sprawności jest czasochłonny.

Leczenie farmakologiczne a leczenie naturalne

Do farmakologicznej formy łagodzenia bólu przy skręceniu stawu zaliczamy: tabletki doustne (przeciwbólowe, przeciwobrzękowe, przeciwzapalne), maści i żele stosowane miejscowo, oraz środki służące do przygotowania roztworów przeciwobrzękowych.

Z leczenia naturalnego i domowych środków zapobiegawczych złagodzenia bólu i czucia głębokiego możemy zaliczyć: chłodzenie zimną wodą, okłady z lodu, liści kapusty, roztworu wody i octu, żywokostu lekarskiego, z liści “babki” oraz masaże wirowe i ręczne.

Czy zwichnięcie stawu skokowego a skręcenie to to samo?

Zwichnięcie kostki dotyczy przede wszystkim stawów i definiuje jako całkowita utrata kontaktu kości z powierzchniami stawowymi (lub samych powierzchni stawów względem siebie). Końce kości lub powierzchnie stawów przemieszczają się względem siebie, poza ich fizjologiczne położenie, w obrębie danego stawu, w którym się znajdują.

Skręcenie stawu skokowego definiujemy jako uraz polegający na przekroczeniu fizjologicznego zakresu ruchu w danym stawie. Na skutek takiego urazu skrętnego może dojść do uszkodzenia torebki stawowej, sąsiednich więzadeł, chrząstki stawowej, przyczepów ścięgien, oraz uszkodzenia fragmentów kostnych.

Różnica pomiędzy zwichnięciem, a skręceniu stawu skokowego polega na tym, że w skręceniu nie dochodzi do całkowitej utraty kontaktu powierzchni stawowych tak jak w przypadku gdy dojdzie do zwichnięcia.

Zwichnięcie stawu skokowego jest bardziej poważniejszym urazem niż skręcenie. Jest to niewłaściwe przemieszczenie się kości stawu względem siebie oraz elementów, które tworzą ten staw. Najczęściej skręcenie boczne dotyczy to kości piszczelowej / skokowej. W zwichnięciu stawu dochodzi do przemieszczenia obu tych kości, uszkodzenia torebki stawowej, oraz urazu więzadeł, które stabilizują stopę. Do zwichnięcia stawu skokowego dochodzi w wyniku nieprawidłowego ustawienia stopy np.: podczas biegania, zeskoków, chodzenia w butach na wysokim obcasie czy po nierównym terenie. 

Do głównych objawów tego typu urazu należą:

• Silny ból
• Zdeformowanie stawu
• Obrzęk
• Krwiak w okolicy stawu
• Uniemożliwienie ruchu w stawie

Zwichnięcie jest stanem bardzo niebezpiecznym dla zdrowia i życia pacjenta. W pierwszej kolejności należy unieruchomić staw skokowy i ułożyć go bardzo wysoko. Zwichniętą kostkę warto okładać lodem i pamiętać, by jak najszybciej udać się do lekarza – bez specjalistycznej pomocy może dojść do niedokrwienia wszystkich elementów stawu! Leczenie zwichnięcia polega przede wszystkim na nastawieniu zwichnięcia, a następnie unieruchomieniu. Jeżeli w wyniku zwichnięcia doszło do zerwania ścięgien i uszkodzenia więzadeł głównym stabilizatorem stawu skokowego jest operacja kwalifikowana według stopnia uszkodzenia. Zbyt późna pomoc i interwencja lekarska może doprowadzić do wytworzenia patologicznych zmian stawowych, które w następstwie uniemożliwiają prawidłowe nastawienie zwichniętego stawu.

Jak udzielić pierwszej pomocy w przypadku NACIĄGNIĘCIA?

Ryzyko urazu naciągnięcia są spowodowane nagłym ruchem lub podźwignięciem. Jest to nagłe i zbyt mocne rozciągnięcie włókien mięśniowych, ścięgien lub więzadeł. Naciągnięciu mięśnia towarzyszy kłujący, punktowy ból, który nasila się przy ucisku, czasami dochodzi nawet do jego zerwania. O naciągnięciu ścięgna lub więzadła świadczy ostry ból przy zginaniu i prostowaniu stawu.

Pierwsza pomoc: Aby zmniejszyć obrzęk warto w pierwszej kolejności wdrożyć stosowanie okładów w formie na zimno, jeśli po 24 godzinach dolegliwości się zmniejszą, można wówczas zastąpić go ciepłym. Kontuzjowaną rękę / nogę należy oszczędzać!! Jeśli ból się nasila należy udać się do lekarza.

Jak udzielić pierwszej pomocy w przypadku POTŁUCZENIA?

Potłuczenia należą do najczęstszych urazów mięśni i są one skutkiem przewrócenia się lub silnego uderzenia. W wyniku aktywności fizycznej / “kontaktu” z twardym podłożem dochodzi do uszkodzenia drobnych naczyń podskórnych, w tym czasie krew z pękniętych naczyń krwionośnych przedostaje się do tkanek. Silny ból i duży siniak to typowe objawy kontuzji, sporadycznie powstaje guz (krwiak), który oddaje dolegliwości bólowe stanu zapalnego przy jego dotykaniu.

Pierwsza pomoc: zimne okłady w 100%, co zmniejsza obrzęk i krwawienie podskórne / obrzęki. Chorą rękę / nogę należy ułożyć powyżej serca co również ograniczy podskórne krwawienie. Po upływie 1 doby należy przyłożyć na obolałe miejsce ciepły, wilgotny kompres, który skutecznie rozszerzy naczynia krwionośne i ułatwi gojenie.