Zatrucia pierwsza pomoc – Jak radzić sobie w niecodziennych sytuacjach

Zatrucie to zespół patologicznych objawów wywołanych szkodliwym działaniem na organizm substancji trujących zwanych potocznie truciznami.

Zatrucie nazywane jest procesem chorobowym, które powoduje szereg licznych objawów, wywołanych przez wprowadzenie do organizmu substancji chemicznej pochodzenia zewnętrznego lub wewnętrznego, występujących w dużym stężeniu. Substancje te spotkane są wszędzie, bowiem stanowią one element życia codziennego.

Zatrucia są jedną z przyczyn odwracalnych skutków NZK. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, należy postępować zgodnie z algorytmem BLS, wezwać pomoc medyczną i rozpocząć resuscytację w przypadku braku oznak krążenia.

Wyróżniamy różne drogi wnikania trucizn do organizmu przy zatruciu m.in.:

• poprzez przewód pokarmowy wymieniając tu: leki, alkohol, grzyby, wszelkie detergenty- środki pieniące się, produkty naftowe bądź oleiste
• poprzez układ oddechowy np. przez zatrucie tlenkiem węgla;
• poprzez skórę i błony śluzowe np. atropina, liczne pestycydy, substancje żrące;
• poprzez tkanki miękkie np. wchłanianie narkotyków

Przyczyny najczęstszych zatruć:

• tlenek węgla i gaz ziemny (czad)
• leki, alkohol, narkotyki
• środki piorące, detergenty
• grzyby kapeluszowe (muchomor sromotnikowy)
• stężone kwasy i zasady
• środki roślinne
• jad kiełbasiany, bakterie salmonelli

Czynniki ryzyka wystąpienia zatrucia:

• brak względnej szczelności w instalacji gazowej;
• brak bezpiecznego miejsca przechowywania jakichkolwiek leków i / lub środków chemicznych
• pozostawianie dzieci bez opiekuna

Biorąc pod uwagę dynamikę powstawania zatruć, mechanizm i działanie trucizny na dany organizm zatrucia możemy podzielić na:

• Zatrucia ostre – charakteryzujące się bardzo szybkim rozwojem szkodliwych zmian w organizmie, powstających w dość krótkim czasie od momentu wprowadzenia trucizny drogą pokarmową, wziewną i / lub przez skórę
• Zatrucia podostre – są to szkodliwe zmiany powstałe w organizmie człowieka, występujące mniej gwałtownie po podaniu jedno lub kilkakrotnej dawki trucizny
• Zatrucia przewlekłe – które powstają w skutek zadziałania małych dawek trucizny kumulujących się w organizmie i wchłanianych przez dłuższy czas
• Zatrucia rozmyślne ( tzw. samobójcze/ zbrodnicze) – stanowiące duży problem toksykologii klinicznej i sądowej
• Zatrucia przypadkowe – występujące na skutek omyłkowego podawania leków lub ich przedawkowania, a także w powstałej ekspozycji na tlenek węgla / gazy trujące, lub zatrucia chemikaliami stosowanym w gospodarstwie domowym

Pierwsza pomoc w zatruciach ma na celu głównie zabezpieczenie wszystkich funkcji życiowych poszkodowanego, oraz przerwaniu narażenia na substancje toksyczną. Ważnym elementem pierwszej pomocy jest zapobieganie wystąpienia powikłaniom związanych z zatruciem. Przed jakimkolwiek podjęciem czynności ratunkowych należy zachować szczególną ostrożność, ocenić miejsce, w którym doszło do zdarzenia pod względem bezpieczeństwa, a w przypadku stwierdzenia zagrożenia substancjami chemicznymi niezwłocznie podjąć działania związane z usunięciem osoby poszkodowanej ze strefy zagrożonej jeśli jest to możliwe. W przypadku skażenia powłok skóry środkami chemicznymi należy zmyć skórę dużą ilością letniej wody lub przemywać wodą z mydłem przez co najmniej 15 minut.

Skażenie oczu, należy niezwłocznie przepłukać dużą ilością wody lub solą fizjologiczną przez co najmniej 15 minut i podjąć konsultację okulistyczną.

 Ogólne zasady postępowania w przypadku zatrucia:

1. Oceń i udrożnij drogi oddechowe
2. Oceń oddech i liczbę oddechów (zwróć uwagę na wysiłek oddechowy – jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, a oddycha prawidłowo ułóż go w pozycji bezpiecznej, zwłaszcza w przypadku wymiotów, lub ślinotoku; jeśli występuje braku oddechu i brak oznak krążenia należy rozpocząć RKO unikając sztucznego oddychania metodą usta-usta w zatruciu gazami trującymi, środkami silnie żrącymi, roślinami czy cyjankami
3. Oceń krążenie i zwróć uwagę na zabarwienie powłok skóry, obecność wszelkich odruchów obronnych jak kaszel, czy mruganie oczami

ZATRUCIA PIERWSZA POMOC – Wywiad wg. schematu SAMPLE

S – objawy zatrucia, jego dynamika, droga narażenia zatruciem – wziewna, doustna, dożylna, domięśniowa, przezskórna

A – alergie i liczne uczulenia jak np. uczulenia na leki, pokarmy, alergeny wziewne

M – leki zażywane przez osobę poszkodowaną oraz leki, do których poszkodowany miał dostęp

P – przebyte choroby, operacje, zabiegi, ciąża, hospitalizacje, choroby psychiczne, leczenie uzależnień, wszelkie próby samobójcze, nadużycia leków, alkoholu, środków psychoaktywnych czy narkotyków

L – ostatni spożyty posiłek przed pojawieniem się objawów

E – ewentualne przyczyny, które miałyby wpływ na zatrucie

Ważna i istotna jest identyfikacja substancji, która spowodowała zatrucie. Pamiętaj, aby zabezpieczyć opakowanie po zażytym leku, a w przypadku toksycznych środków przemysłowych odszukać kartę charakterystyki danego preparatu. Jeżeli doszło do zatrucia grzybami lub roślinami, nie wyrzucaj ich pozostałości (kwestia dotyczy się też spożytego posiłku)!

Zwróć szczególną uwagę czy na skórze osoby poszkodowanej nie widać ewentualnych śladów po wkłuciach, bądź urazach. Nie prowokuj wymiotów – istnieje ryzyko zachłyśnięcia treścią pokarmową! Nie decyduj się podawania żadnych odtrutek i wezwij pogotowie ratunkowe (999 / 112).

Postępowanie w przypadku podejrzenia zatrucia:

1. Oceń stan poszkodowanego
2. Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny, dokonaj oceny oddechu, a jeśli nie oddycha, rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową
3. Jeśli poszkodowany oddycha, ułóż go w pozycji bocznej bezpiecznej
4. Jeśli poszkodowany jest przytomny, bacznie obserwuj jego zachowania
5. Wezwij pomoc medyczną, transport medyczny
6. Oceń i sprawdzaj stan poszkodowanego do momentu przyjazdu pogotowia ratunkowego.
7. Jeżeli to możliwe, zabezpiecz substancję, która spowodowała zatrucie i przekaż ją zespołowi ratownictwa medycznego

Do jakich zatruć dochodzi najczęściej?

W życiu codziennym najczęstszymi zatruciami są zatrucia substancją chemiczną, która zostanie przypadkowo połknięta. Dotyczy to głównie małych dzieci, które nieświadome wypijają płyny z niezabezpieczonej butelki niewiadomego pochodzenia czy środków żrących i silnie toksycznych. Także dorośli nie są zupełnie bezpieczni i wolni od tego zagrożenia zatruciem w wypadku wypicia trującego płynu przelanego do butelki po napoju. Pierwszorzędną zasadą bezpieczeństwa jest, aby substancje chemiczne przechowywać tylko i wyłącznie w oryginalnie oznakowanych butelkach i nigdy nie przelewać ich do nieoznaczonych pojemników.

Inne częste zatrucia substancjami chemicznymi to zażycie nieodpowiedniego leku lub przedawkowanie preparatu (przypadkowe i / lub celowe), bądź wchłanianie unoszących się w powietrzu oparów z lakieru, farby czy rozpuszczalnika. Najbardziej powszechne są zatrucia tlenkiem węgla. Do zatruć substancjami chemicznymi można zaliczyć również używki w tym: narkotyki, dopalacze i substancje odurzające, oraz toksyny muchomora sromotnikowego. Przekrój substancji i sytuacji, w których dochodzi do zatrucia, jest całkiem bardzo pokaźny. Warto wiedzieć, jak należy udzielić pierwszą pomoc osobie, u której podejrzewane jest jakiekolwiek zatrucie.

Rodzaje zatruć – jak je rozpoznać

Zatrucie grzybami

Czas występowania grzybów w lasach to moment najintensywniejszych przypadków zatruć pokarmowych. Jeśli zbierając grzyby, decydujesz się jeść je z nieznanego pochodzenia, upewnij się, z jakiego są źródła lub czy są jadalne!

Salmonella

Salmonellą to zatrucie pokarmowe, którym można zatruć się spożywając głównie dania z surowych jaj – pałeczki bakterii znajdują się na skorupkach, tak więc dodawanie ich do potraw może wywołać zakażenie jedzenia i powodować spustoszenia organizmu. Zakazić się można od innego człowieka, lub przez wypicie mocno zanieczyszczonej wody. U ludzi zakażenie salmonellą może być objawowe, bądź bezobjawowe. Główne objawy przy tego typu zatruciach to silne bóle brzucha, gorączka, biegunka, a także nudności z wymiotami.

Bakteria coli

Bakteria coli zamieszkuje naszą własną florę bakteryjną jelit. Najczęściej wydostaje się wraz z kałem i wydzielinami ludzi oraz zwierząt, znajdzie się również w wodzie, doprowadzając do jej skażenia. Każdy, kto ma dostęp do spożywania zanieczyszczonej wody w bardzo prosty sposób może doprowadzić do zatrucia bakterią coli. Zauważając gorączkę, stan podgorączkowy, wymioty lub biegunkę powinniśmy szybko reagować.

Zatrucie ciążowe

To dość często spotykana dolegliwość kobiet w pierwszej ciąży lub w ciężarnych po 35. roku życia. Przyczyny zatrucia ciążowego tzw. gestozy nie są znane, ale należą do nich m.in.: źle luz nieprawidłowo zbilansowana dieta, zmiany hormonalne w ciąży, cukrzyca ciążowa, oraz nadciśnienie. Główne objawy zatrucia to: nadciśnienie tętnicze, gromadzenie nadmiaru wody prowadzące do obrzęków i pojawienie się śladowej ilości białka w moczu. Tego typu objawy są wskazaniem do skontaktowania się z lekarzem, a bagatelizowanie lub nieleczona gestoza może doprowadzić do drugiego stopnia zatrucia ciążowego, które stanowi zagrożenie dla zdrowia oraz życia matki i dziecka.

Zatrucie alkoholowe

W przypadku zatrucia alkoholowego, należy bezwzględnie udzielić pierwszej pomocy poszkodowanemu, gdyż bywa niebezpieczne i w żaden sposób nie należy lekceważyć występujących po sobie objawów. Wyróżnia się cztery stopnie ostrego zatrucia alkoholowego.

Stopień I, w którym objawy wskazują na:

• wysoką aktywność,
• problemy z mówieniem,
• problemy z utrzymaniem stabilności
• specyficzne zachowania

Stopień II, w którym zatrucie alkoholowe staje się coraz bardziej niebezpieczne. Dochodzi wtedy do znacznego osłabienia organizmu, problemu z poruszaniem się poszkodowanego i zaburzeniami rytmu serca, w tym także do zaburzenia jego własnej świadomości.

Stopień III i IV

Brak kontroli nad własnym ciałem i świadomością, a w najcięższym przypadku problemy z oddychaniem, wychłodzeniem organizmu oraz utratą przytomności to najczęstsze objawy III i IV stopnia zatrucia alkoholowego. W takim wypadku należy pilnie udzielić pierwszej pomocy!

Mocznica

Wystąpienie mocznicy może mieć różne przejawy, charakteryzując się np.: zaburzeniami układu krążenia, układu oddechowego czy pokarmowego. Silne bóle głowy, biegunka, nudności wraz z wymiotami, drażliwość, większa aktywność ciała lub ogromna senność, czerwone wybroczynowe plamy, braku apetytu z charakterystycznym zapachem amoniaku wydzielającym się z ust to typowe objawy mocznicy. W skrajnych przypadkach mogą wystąpić zaburzenia pracy serca.

Zatrucie witaminowe

W bardzo prosty sposób możemy być ofiarami hiperwitaminozy, czyli potocznie przedawkowania różnego rodzaju witamin. Najczęściej spotyka się przedawkowanie witaminy C, A, E, oraz witaminy z grupy B. Objawy, które możemy zauważyć to przede wszystkim:

• Brak łaknienia i ogólne osłabienie
• Nudności i wymioty
• Biegunka, brak snu
• Silne bóle głowy oraz ból nerek poprzez nagromadzenie substancji
• Problemy z krzepliwością krwi, osłabienia kości
• Wysypka